معرفی شهرستان آرادان
پیشینه تاریخی:
براساس متون باقیمانده از سفرنامه ناصرالدین
شاه، اردوان اسم قدیم آرادان بوده است که از نام اردوان اشکانی مشتق شده و پس از
گذشت زمان به لفظ آرادان مبدل گردیده است، شهرستان آرادان دارای وسعتی در حدود
4329 کیلومتر مربع و با جمعیتی بالغ بر 15575 نفر براساس سرشماری سال 1390 می
باشد، این شهرستان در 15 کیلومتری شهرستان گرمسار واقع شده و از شمال به فیروزکوه،
از غرب به گرمسار، از شرق به سرخه و از جنوب به اردستان(اصفهان) منتهی می شود.
ویژگی های جغرافیایی:
این شهرستان دارای آب و هوایی کوهپایه ای در
مرکز، ییلاقی در شمال و کویری در جنوب شهرستان می باشد.
محصولات عمده کشاورزی، باغی و دامی این شهرستان شامل
گندم، پنبه، خربزه، انجیر، گوجه سبز، گردو، زیتون، پرورش دام و طیور و زنبورداری
است که بعلت بهره مندی از
دشت های حاصلخیز و مشروب شدن به وسیله رودخانه دائمی حبله رود یکی از قطب های
کشاورزی استان محسوب می شود.
از جاذبه های آرادان می توان به امامزاده علی اکبر(ع) با
قدمت ایلخانی، امامزاده شاه سلطان نظر(ع)، بازار تاریخی، تپه تاریخی شاه نظر، مسجد
جامع و حسینیه، کاروانسرای دهنمک، روستای هدف گردشگری پاده و مناطق نمونه گردشگری
رامه و قالیباف اشاره نمود.
اماکن تاریخی و جاذبه های دیدنی:
بازار آرادان
این
بنا در مرکز شهر آرادان واقع شده است که ابعاد آن در حدود 55/70×40/22 می باشد،
این بنا در اوایل دوران قاجار با
مصالح خشت و آجر ساخته شده و در اواسط دوران قاجار نماسازی جالبی توسط تاجری از
خانواده یغمایی در آن صورت پذیرفته است.
این
بنا دارای 31 حجره و دارای سردرهای جنوبی و شمالی زیبایی است که با آجر تراش
نماسازی شده است . در میانه بازار یک فضای رو باز و هشت ضلعی قرار دارد و در طرفین
بازار برف انداز و بارانداز وجود داشته است.
طاقهای
بنا از نوع جناغی و کاسه پوش و اکثر مغازه ها دارای طاق آهنگ است این بازار در حال
حاضر مورد استفاده مردم است و در سال 1391 به همت و پشتکار اداره میراث فرهنگی
مرمت گردیده است.
امامزاده علی اکبر(ع)
بقعه امام زاده علی اکبر (ع) در جنوب آرادان و در قریه
امامزاده علی اکبر واقع شده است، یکی از راههای دسترسی به این بقعه از سمت جاده گرمسار به آرادان است که در سه راه روستای
یاتری علیا وارد روستا شده و میدان دوم روستا به سمت راست میدان ادامه داده تا به
قریه امامزاده علی اکبر برسیم، تاریخ این بقعه دقیقاً قید نشده است ولی بنا بر
شواهد و قرائن، قدمت این بقعه به 850 سال پیش بازمی گردد، گنبد اصلی این بنا
ایلخانی می باشد و در دوره قاجار یک رواق، ایوان، جلوخان و هشتی به آن اضافه شده
است؛ بقعه و بارگاه با نمای آجری ساخته شده است و فاقد هرگونه کاشیکاری می باشد،
هم اکنون به غیر از زیارتگاه، آرامگاه درگذشتگان آن قریه نیز می باشد.
امامزاده سلطان شاه نظر
در مرکز شهر آرادان، گنبد و بارگاهی
وجود دارد که متعلق به حضرت امامزاده سلطان شاه نظری می باشد. قدمت آن تقریبا 200 سال می
باشد. و مربوط به اوایل دوره قاجاریه می باشد.
بقعه دارای طاقهای جناقی و گنبدی شکل تقریبا مخروطی است. ساختمان بقعه
از نظر معماری در نوع خود کم نظیر و داخل گنبد از گچبری های زیبا برخوردار است. این بنا بر روی یک تپه واقع
شده که قدمت آن به پیش از اسلام و حکومت اشکانیان می رسد.
تکیه آرادان
تکیه آرادان، درکنار خیابان اصلی در نزدیکی بقعه متبرکه
امام زاده سلطان شاه نظر واقع شده است. این تکیه در دوره قاجاریه و برای نمایش
تعزیه ساخته شده بود و دارای ارزش تاریخی است. بنا دارای دو در ورودی است که در
اصلی و بزرگ آن از سمت خیابان و ورودی دیگر آن از سمت کوچه باز می‌شود. تکیه از
حجره‌ها و طاق‌نماها و اتاق‌هایی تشکیل یافته و دارای یک صحن روباز و بزرگ که بلندگاهی
به اندازه 4*4 متر که محل نمایش تعزیه است، می باشد.این تکیه دارای دو ایوان غربی
و شرقی است که ایوان غربی آن در واقع راه دسترسی به تکیه است.
قلعه یاتری علیا
فاصله
این قلعه تا مرکز شهرستان آرادان 2 کیلومتر می باشد که همانطور که
از نام قلعه مشخص است در روستای یاتری علیا واقع شده است، راه دستری به این بقعه
از سمت جاده گرمسار به آرادان است که در سه راه روستای یاتری علیا وارد روستا شده بعد از میدان اول در سمت راست جاده اصلی
این قلعه قابل رویت است، نام
یاتری یک کلمه ترکی و به معنی خوابگاه ذکر شده است. یاتری در گذشته حکومت نشین
خوار بوده این قلعه بسیار قدیمی بر روی تپه ای بنا شده بود که محدوده آن بسیار
وسیع بوده است، صنیع الدوله در خصوص این قلعه و ده یاتری می نویسد بناهای جدید
یاتری از امین السلطان محمدجعفر خان نایب خوار ساخته است.
قلعه پاده
قلعه پاده در بخش آرادان قرار گرفته و مدخل ورودی
روستای پاده می باشد . این قلعه از دور نمایان است و از قسمت جنوب قلعه یک مدخل ورودی بدون دروازه
می باشد که احتمالاً در آن سالیان سال پیش از بین رفته است . این قلعه دارای
ارتفاعی حدود 14-13 متر و قطر 9 متر است و در قسمتهای شرقی و شمالی قطر دیوار به
12 متـر می رسد .
قلعه پاده یکی از قلعه های دوران اشـکانیان می باشد
که در نـگاه اول می توان گفت که بناهای باقیـمانده ارتفاع بالای قلعـه جدیدتر می
باشد و مربوط به دوران اسلامی است که بنای آن خشت و سقفهای قوسـی و طاقچه های به
عرض 80 * 80 در باقیمانده اطاقها کامــلاً مشهود است . همچنین با بررسی بیشـتر
آثارهای سطـحی در روی تپه مشخـص می گردد که از دوران اســلامی سفالینه های منقوش و
ساده به چشم می خورد . بنابر این می توان گفت که ساختـار موقعیت قلعـه پاده با
توجه به اینکه در منطقه کویری شرق گرمسار قرار گرفته است یک دژ دیدبانی جهت کنترل
مسـیر جاده ابریشم (سنگ فرش) بوده است که در فاصله 21 کیلومتری شـرق همین قلعه
قرار گرفته است و کاروانهایی که از مسیر عبور می کرده اند مورد کنترل قرار می
گرفته اند . طـول و عـرض قلعه پـاده 41 * 31 ارتفاع 13 الی 14 متر قطر دیوار 12
متـرالی 9 متر و داخـل محوطه 22 * 20 متر تعداد اطاقهای اطراف داخل محوطه با توجه
به باقیمانده آثار آن می تـوان گفت در هر طرف پنج اطاق وجود دارد که فقــط
دیوارهای آن باقی مانده است . در ورودی از قسمت جنوب به طول و عرض 3 * 5/2 متر و
ارتفاع 80/3 متر می باشد.
آب انبار علی
آباد
در مجاورت جاده اصلی آرادان به سمنان در ابتدای
جاده ارتباطی علی آباد واقع شده که منسوب
به دوره قاجار است، معمار آن مرحوم حاج
قربان معماریان بوده که از معماران صاحب نام منطقه به شمار میرفته است. پوشش
پلکانی مخزن، پشت بام راه پله و فرم کلی آن با آجر فرش شده است و همچنین بخشی از
پاشیر و راه پله که سقف آن بصورت ضربی با بافت حصیری ساخته شده است؛ می باشد.
این آب انبار تمامی
مشخصات آب انبارهای منطقه از جمله سردر، پاشیر، مخزن و پوشش مخزن پله ای را دارا
میباشد. سردر آب انبار دارای آجرکاری های کنگره ای و در بخشی دیگر اشکال هندسی
برجسته می باشد، از دیگر عوامل تزئین بصری به فرم پلکانی پوشش مخزن آن نیز میتوان
اشاره نمود.
آب انبار ده نمک
در
روستای ده نمک و کنار کاروانسرای شاه عباسی این روستا قرار دارد، این آب انبار منسوب به دوره قاجار
است و دارای پاشیر، مخزن و پوشش گنبدی مخزن که به شکل پلکانی ساخته شده می باشد که
البته دارای سردری نیز بوده است، پلان مخزن همانند اکثر مخازن معمول آب انبارها
منطقه براساس دایره ساخته شده که قطر خارجی آن در حدود 5/10 متر و عمق آن حدود 5/8
متر از سطح زمین می باشد،این آب انبار دارای پوشش گنبدی بروی مخزن می باشد که سطح
خارجی آن بصورت پلکانی می باشد، مصالح اصلی بکار رفته آجر و ملات می باشد و با تزئینات
حصیری کار شده است،در ساخت مخزن از مصالح سنگ وشفته آهکی با روکش ساروج استفاده
شده است،لازم به ذکر است دو راه دسترسی یکی در شرق و دیگری در غرب وجود دارد.
کاروانسرای ده نمک
این کاروانسرا در 20 کیلومتری شرق آرادان بر سر راه
قدیمی و تاریخی جاده سنگ فرش بنا شده است. تاریخ احداث آن مربوط به دوره صفویه است و در فهرست
آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، کاروانسـرا در ارتفاع 1021 متری سطح دریا بنا شده و از
نوع کاروانسرای چهار ایـوانی می باشد، در قسمت جنوبـی آن تالاری معروف به نام شاه
نشین قرار دارد. این کاروانسرا چهار گوش(مربع) است و بنای آن از آجرهای خطائـی
ساخته شده است و دارای 24 حجـره با یک اطاق حدوداً 3 *2 که جهت اسکان مسافران در
تابستان و زمسـتان از آن استفاده می کرده اند می باشد . اندرون بنا محـوطه بزرگی
است که گرداگرد آن دارای اطاقهای کوچـک و یک درب بـدون روزن با پوشش آجری مشـهود
است و در قسمت شمالی آن یک صـحن بزرگ با طاق مشاهده می گردد . در قسمت پشت
ساختمانهای درون حیاط به صورت غلام گردشی طویله های بزرگی برای چهار پایان و مکانی
برای خواب و پخت و پز دیده می شود . نکته مهم و قابل توجه اینکه آب مورد نیاز ساکنان
این کاروانسـرا بوسیله آب انبارهایی که در کنار جـاده قرار داشته تأمین می شده است
. این ساختمان جالب و شگفت انگیز از شاهکارهای عصر خود بشمار می رود . در بدنه
داخل ایوان ورودی از قسمـت جنوب جای کتیبه تاریخـی است که توسـط سود جـویان اموال
فرهنگی به سرقـت رفته است . درضلع غربی کاروانسرا یک یخچال قدیمی نیز وجود دارد.
روستای نمونه
گردشگری پاده
روستای پاده
در 2 کیلومتری شرق روستای اسلام آباد(قلعه خرابه) و 4 کیلومتری شمال شرقی شهر
آرادان و 16 کیلومتری گرمسار واقع
شده است روستای پاده در منطقه کویری استقرار
یافته و اقلیم نیمه بیابانی دارد. آب و هوای آن در تابستان گرم و در زمستان سرد
است. روستای پاده با پیشینه طولانی، یکی از روستاهای قدیمی استان سمنان است. نام
اصلی این روستا در گذشته پایین ده بود که به مرور به پاده تبدیل شده است. مردم
روستای پاده با گویش الیکایی پاده ای سخن می گویند مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری
هستند مهمترین آثار تاریخی این روستا عبارت است
از: امامزاده سلطان ابو سعید؛ حسینیه ؛ مسجد ؛ قلعه ؛ حمام ؛آب انبار؛ حوض آب؛ ساختمان های مسکونی قدیمی است. مصالح
به کار رفته در ساخت خانه های قدیمی شامل کاهگل، تیرچه های چوبی و خشت است که با
سقف های گنبدی پوشش یافته اند. فضاهای درونی خانه ها به گونه ای است که به تمام
قسمت های جانبی، دید و دسترسی دارند. امروزه خانه های شهری، با مصالح سیمان، آجر،
آهن و گچ ساخته می شوند.
از رایج ترین
غذاهای محلی روستای پاده می توان به اشکنه اشاره کرد.
رامه
در 55کیلومتری شمال شرق شهر گرمسار و 30
کیلومتری روستابی تاریخی ده نمک واقع شده است، روستاهای
رامه و چهار طاق ولزوره منطقه نمونه گردشگری رامه را تشکیل می دهد، وجود
قلعه های قدیمی همچون قلعه ضحاک، چندین قبرستان قدیمی، ظروف سفالی و اشیاء عتیقه و
سنگ نوشته های بدست آمده ودرختان کهنسال گردو وآثار بجا مانده ازبناهای بسیار
قدیمی نمایانگر سابقه یکهزار ساله زندگی دراین منطقه می باشد و نشان می دهد این
مناطق دارای پیشینه تاریخی دیرینه ای می باشند.